7. ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ
Οι αρχές της δεκαετίας του ’50 αποτελούν το άναμμα ενός μικρού φωτός στον μετεμφυλιακό ζόφο. Το σύννεφο που είχε σταθεί πάνω από την πατρίδα μας γίνεται λιγότερο μελανό, όμως δεν παύει η σκοτεινιά.
Η αδελφοκτονία συνεχίζεται σε άλλους χώρους, τα δικαστήρια αποφασίζουν εκτελέσεις και εκτοπίσεις, διώκοντας, εκτός από εγκλήματα, και την διαφορετική ιδεολογία.
Ο απολογισμός του Εμφυλίου είναι θλιβερός : Για τον Στρατό 8249 νεκροί, για τους αντάρτες 38920 νεκροί. Περισσότεροι από τον Πόλεμο και την Κατοχή.
Ιδρύεται από τον «μαύρο καβαλάρη» της Μικρασίας , την Ν. Πλαστήρα το κόμμα των «Προοδευτικών Φιλελευθέρων» κι αργότερα ο «Λαϊκός Συναγερμός» από τον Παπάγο.
Πεθαίνει ο «προφήτης» Όργουελ, φεύγουν από τη ζωή οι Σικελιανός και Δροσίνης.
Δοκιμάζεται η βόμβα υδρογόνου. Καταδικάζονται σε θάνατο οι Ρόζεμπεργκ. Καταδικάζεται κι εκτελείται ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο, ο Νίκος Μπελογιάννης, συλλαμβάνεται κι ακολουθεί την ίδια μοίρα ο Πλουμπίδης.
Στις 30 Απριλίου 1955 οι σεισμοί καταστρέφουν το Βόλο και προκαλούν μεγάλες ζημιές στα πηλιορείτικα αρχοντικά[1].
Από τον ζόφο στο λίγο φώς
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1951 πραγματοποιούνται εκλογές για τη θέση του Προέδρου στην Κοινότητα Πορταριάς. Όπως ξέρουμε οι εκλογές ήσαν εσωτερικές ανά διετία, για την εκλογή από το Σώμα του Προέδρου και του Αντιπροέδρου.
Πρόεδρος εκλέγεται ο Δημοσθένης Παραδάκης και αντιπρόεδρος ο Κωνσταντίνος Βλάχος. Μειοψήφησαν αντίστοιχα οι Νικόλαος Πεσκίρης και Νικόλαος Δαμασιώτης.
Η πολιτική της νέας Κοινοτικής Αρχής δεν μπορούσε παρά να είναι, πρώτα από όλα, κοινωνική : Εγκρίνεται βοήθημα σε άπορους πορταρίτες. Βοήθημα παίρνουν οι : Μαρία Ντίνα, Φιλίτσα Κατσούρα, Αναστασία Κολοβρέχτη, Ολυμπία Μαλαχιά, Μαρία Λέτσιου, Γαρυφαλλιά Ζανοπούλου, Μαρία Βικιώτου, Ευθαλία Μπράνου, Βασιλική Παπαγεωργίου – Δήμου, Ελένη Τσίρου, Μαρία Περδίκη, Ευαγγελία Σιώκου και Βικτώρια Κοκοσλή ή Κουκοσλή[2].
Η τελευταία, προφανώς, είναι γόνος της πάμπλουτης οικογένειας των Κουκοσλαίων, η οποία επί χρόνια έδινε δουλειά σε εκατοντάδες πηλιορείτες στα εργαστήρια μεταξιού που λειτουργούσε.
Ήδη έχει προσληφθεί ο γιατρός Γεώργιος Μαραγκλής, ο οποίος έχει στείλει στην Κοινότητα Πορταριάς το παρακάτω συγκινητικό γράμμα :
«Λαμβάνω την τιμήν να γνωρίσω υμίν τα εξής : Λαβών γνώσιν ανακοινώσεως της Κοινότητας Πορταριάς εις τας εφημερίδας δι ής η Κοινότητα ζητεί ιατρόν μισθοδοτούμενον παρ’ αυτής και έχων υπ’ όψιν το δύσκολον της εξευρέσεως τοιούτου αφ’ ενός, αφ’ ετέρου δε την πραγματικότητα των απόρων και των πυροπαθών ( εννοεί των θυμάτων της πυρπόλησης του 1944 ) της Κοινότητας Πορταριάς, ως και την αδυναμίαν της Κοινότητος στην εύρεσιν ικανού ποσού χρημάτων δια την εγκατάστασιν μονίμου ιατρού εν Πορταριά και εν συνεχεία προηγουμένης μου δωρεάν περιθάλψεως των απόρων και πυροπαθών της Κοινότητας Πορταριάς επί ένα συνεχή (συνεχές) τετράμηνον, γνωρίζω υμίν ότι δέχομαι να περιθάλψω τους απόρους και πυροπαθείς της Κοινότητας δωρεάν, διαθέτων τον απαιτούμενον χρόνον.
Επιπροσθέτως γνωρίζω υμίν ότι δια σχετικής αποφάσεως του Κοινοτικού Συμβουλίου Κατηχωρίου διωρίσθην Κοινοτικός ιατρός εκ μέρους του Ελληνικού Πολεμικού (;)…… όπερ εάν ήθελεν πράξη και η Κοινότητα Πορταριάς, θα δημιουργείτο γενικόν ιατρείον μεταξύ των δύο χωριών….».
Ο (δυσανάγνωστος, όπως όλοι οι γιατροί, όχι μόνον στις συνταγές) Γεώργιος Μαραγκλής φαίνεται ότι προσελήφθη αμέσως στα μισά της δεκαετίας του ’40.
Στα επόμενα, είκοσι τουλάχιστον, χρόνια τον θυμούνται να ξεκινάει από την Μακρινίτσα με τα πόδια, ντυμένος απλά, φορώντας πάνινα παπούτσια. Κατέβαινε πρώτα στο Κατηχώρι, εξέταζε τους ασθενείς του κι ύστερα ανέβαινε ιδρωμένος στην Πορταριά.. Πληρώνονταν μόνον από όσους είχαν χρήματα. Ύστερα κατευθύνονταν στην πλατεία. Χαιρετούσε όλο τον κόσμο, όλοι οι πορταρίτες ήσαν φίλοι του.
Η αγορά της Πορταριάς
Περνούσε από το μπακάλικο του Κώστα του Βλάχου όπου όλη η παρέα του πρόσφερε τσίπουρο για να δεχθεί την καθημερινή του άρνηση. Δεν έπινε ποτέ οινοπνευματώδη. Στη συνέχεια χαιρετούσε τον μπαρμπα Γαρύφαλλο Δουκίδη, τον τσαγγάρη και την κυρα – Χρυσάνθη την γυναίκα του[3] η οποία κρατούσε ένα μανάβικο εκεί όπου βρίσκονταν η είσοδος του ξενώνα του Μαρούσου, πριν τους σεισμούς. Η κουβέντα τους ήταν για συνταγές μαγειρικής: «Απλιές Χρυσάνθ’ δε γίνουντι οι σαρμάδες χουρίς μάραθου…». Αγόραζε κι ένα καρπούζι που το βουτούσε στην ποδιά της βρύσης με το λιοντάρι, πλάι σ’ άλλα, χαραγμένα όλα με αρχικα.
Τότε υπήρχαν παγωνιέρες μόνο που δεν κρατούσαν μεγάλη ψύξη, ούτε είχαν μεγάλη χωρητικότητα.
Έκανε τα ψώνια του στου Χρίστου του Τσιάντου το μπακάλικο και περνούσε απέναντι στο καφενείο του Μήτσου του Παπαποστόλου, όπου η Τριανταφυλλίτσα του ετοίμαζε τον καφέ του. Λίγο – πολύ έκανε τον γύρο κι άφηνε χρήματα σ’ όλα τα μαγαζιά. Στου Νίκου Κοντορίζου και στου Παπαγγελή που λειτουργούσαν ως τους σεισμούς. Αγόραζε ψωμί απ’ το φούρνο του Γρηγόρη του Κοντορίζου, στα σκαλάκια, λαίμαργος όπως ήταν έτρωγε μια καρυδόπιττα στεγνή στου Πεταλά, απέναντι. Όταν δεν μαγείρευε ο ίδιος κατευθύνονταν στην ταβέρνα του Μανθογιάννη.
Αυτά τα καταστήματα υπήρχαν στο παραδοσιακό κέντρο της Πορταριάς. Οι ιδιοκτήτες τους πλήρωναν στην Κοινότητα τέλος πλατείας.
Τα τέλη ήσαν ανταποδοτικά. Επιπλέον το 1951 και το 1952 γίνεται άμεσος έρανος για επσκευή οδών και πλατειών.
Στην δεκαετία 50-60 υπήρχαν επίσης στην περιοχή το τσαγγάρικο του Δημ. Πεσκίρη, το «κομπολογάδικο» του Δαμιανού, το κουρείο των αδελφών Καραζαφείρη και το κρεοπωλείο του Γ. Λέτσιου.
Κοντά στην πλατεία επίσης λειτουργούσαν τα κρεοπωλεία Αργ. Βλαχούτσου και Θεοδ. Παπαδημητρίου. Το κρεοπωλείο του Κόκκαλη βρίσκονταν στη Ράχη. Τα ντόπια ζώα σφάζονταν μπροστά στον πελάτη και το αίμα τους έτρεχε στο αυλάκι. Στην Ράχη υπήρχε ακόμη το παλιό τσαγκάρικο του Δουκίδη, το μαγαζί του υδραυλικού Αλέκου Καζαντζή, ο φούρνος του Γιώργου Κόκκαλη και το μπακάλικο του Λάμπρου Κόκκαλη. Στον Άγιο Νικόλαο βρίσκονταν το μπακάλικο του Γιάννη Γαλλή και η ταβέρνα του Γιάννη Κοντορίζου.
Κάτω απ’ το πάρκιγκ της πλατείας δούλευε το εστιατόριο του Γιαννούκου με σπεσιαλιτέ τον «μπέτσο», τον κόκορα δηλαδή. Πιο κάτω βρίσκονταν το χασάπικο του Δρόσου. Απέναντι απ’ την ταβέρνα του Γιαννούκου υπήρχε και το μαγαζί του Τάκη Ρηγώνη. Τυπικό παλαιό μπακάλικο, με κρασί για σερβίρισμα.
Στην πλατεία υπήρχαν τα ξενοδοχεία Κρίτσα και «Φιλοξένια», ενώ στον Κάραβο το Ήβη του Χατζηνικολάου[4].
Καυσόξυλα αντί γαϊδάρου
Τα βράδια των χρόνων 1950-52 τα παιδιά και οι νέοι ανέβαιναν στην πεζούλα της Άγιας Μαρίνας για να θαυμάσουν τους χορούς των παραθεριστών και των πλουσίων στο κέντρο που λειτουργούσε, όπως είπαμε, στου Ζησάκη. Πλάι στη μεγάλη σκάλα της πλατείας υπήρχε ως τους σεισμούς σε διώροφο κτήριο που δεν υπάρχει πια, το Ταχυδρομείο. Στο ισόγειο ήσαν τα γραφεία και στον όροφο το σπίτι του Διευθυντή, Φώτη Σακελλαρίου για την εποχή που περιγράφουμε. Ταχυδρομικός υπάλληλος ήταν ο Κώστας Κούκκος και για ένα μικρό διάστημα ο Γιώργος Δουκίδης.
Η τόσο μεγάλη αγορά της «κωμοπόλεως Πορταριάς» δεν απέκλειε τις εις είδος ανταλλαγές, σαν αυτή που αναφέρεται σε ιδιωτικό συμφωνητικό του 1957: «Εν Πορταριά σήμερον την 25ην του μηνός Σεπτεμβρίου του 1957 οι υποφαινόμενοι Λεωνίδας Δημ. Βαλατσός και Σταύρος Χρ. Ευαγγέλου συνεφωνήσαμεν τα κάτωθι:
Ο πρώτος τούτων, κάτοχος και κύριος ενός όνου, γένους άρρενος, ετών 6-7, χρώματος γκιόσας, πωλεί τούτον εις τον Σταύρον Ευαγγέλου αντί (544) πεντακοσίων τεσσαράκοντα τεσσάρων δραχμών τας οποίας θα πληρώσει εις διάστημα (20) είκοσι ημερών από σήμερον δι’ αντιτίμου (1360) χιλίων τριακοσίων εξήκοντα οκάδων καυσόξυλων (οξιάς) υπολογιζομένων προς 0,10 κατ’ οκάν.
Είς περίπτωσιν καθ ήν ο Σταύρος Ευαγγέλου δεν δύναται να συμπληρώσει τας ως άνω οκάδας καυσοξύλων, υποχρεούται να καταβάλει την διαφοράν εις χρήμα.
Ο δεύτερος τούτων Σταύρος Ευαγγέλου αποδέχεται τα ανωτέρω.
Εφ΄ ω συνετάγη, και ανεγνώσθη και υπεγράφη.
Οι συμβαλλόμενοι Εθεωρήθη
Ο Πρόεδρος της Κοινότητας
Παν. Στρατηγόπουλος[5].
Προσωπική Εργασία
Τα προαναφερθέντα καταστήματα απάρτιζαν το Παραδοσιακό Κέντρο της Πορταριάς. Το 1951 και 1952 γίνονταν άμεσοι έρανοι για επισκευή οδών.
Η κοινότητα φρόντιζε για τα σχολεία της. Στο Δημοτικό μεταφέρεται χρηματικό ποσό 1.700.000 δρχ και στο Νηπιαγωγείο 300.000δρχ.
Φρόντιζε επίσης για τον ηλεκτροφωτισμό, τοποθετώντας λαμπτήρες σε κεντρικά σημεία του χωριού. Η Ηλεκτρική Εταιρία Πορταριάς δεν υπάρχει πια, έχει καταστραφεί στην Κατοχή και τον Εμφύλιο. Το ρεύμα αγοράζεται από την Ηλεκτρική του Βόλου.Τα μηχανήματα της Ηλεκτρικής Πορταριάς εκποιούνται επ’ ονόματι Βασ. Καλλία, αντί 18.100.000 δρχ. Στην απόφαση για την εκποίηση μειοψηφούν οι Νικ. Πεσκίρης και Ιω. Ανδρινός, οι οποίοι βρίσκουν ασύμφορο το τίμημα. Στην αρχή της δεκαετίας του 50 κατασκευάζονται καινούργια αυλάκια[6].
Χρησιμοποιούνται τα 400 σακκιά που περίσσεψαν από τα έργα της Κουτσιμπίτσας. Πληρώνονται οι εργάτες επειδή, λόγω εποχής, δεν είναι δυνατή η προσωπική εργασία.
Η προσωπική εργασία για την κατασκευή έργων ήταν συνηθισμένη εκείνα τα χρόνια. Επιβάλλεται, για παράδειγμα, στους κτηματίες «πέριξ της παλιάς παράγκας» για την κατασκευή κρήνης. Όσοι δεν μπορούν να συνεισφέρουν με αυτό τον τρόπο, πληρώνουν ένα ημερομίσθιο, ίσο με 28.000 δρχ. Αναφέρονται οι εξής που οφείλουν να πληρώσουν ή να εργασθούν : Αλεξιάδου, κληρονόμοι, Μαρδέλης Φίλιππος, Βούλγαρης Δημ, Ευαγγέλου Βασ., Μαρούσος Αν. του Δημ, Δασκαλόπουλος Αθ, Τσόγκας Ιωάννης, Δούκα Χρυσάνθη, Πορλίγκης Κων, Γαλλή αφοί, Πολυχρόνου Α, Τσικλάνης Άγγ, Δρόσου Ζηνοβία, Τσιμπανούλης Αθ, Κοντορίζος Ιω, Κουκιάδης Φίλιππος, Τσακνή Βασ. , Βερντίνας Ηλίας, Σκλείδης Ν. του Δημ, Ακρίβος Θεοδ, Τσιτσές Γεώργιος, Κοντοπαναγιώτης Νικ, Κουνάρας Ζήσης, Δημητρακόπουλος Δημ, Δενελάβα Κερασία, Ασβεστάς Κων, Παπαστόλου Νικ.
Οι εισφορές εισπράττονται από ειδική επιτροπή, αποτελούμενη από τους Γεώργιο Βλαχούτσο, κοινοτικό σύμβουλο, Νικ. Δαμασιώτη, κοινοτικό σύμβουλο, Ιωάννη Γαλλή επαγγελματία, Τριαντάφυλλο Τσιμπανούλη, παραγωγό, Κ. Λιμπαντό κτηνοτρόφο.
Η Επιτροπή επίσης καθορίζει την υποχρέωση και το ύψος της εισφοράς.
Άλλα έσοδα της Κοινότητας για έργα που κατασκευάζονται εκείνο τον καιρό, όπως τα κοινοτικά αποχωρητήρια, η κρήνη στο Καναλάκι, η κεντρική βρύση, το δίκτυο αυλάκων είναι:
Φόρος στους χώρους βοσκής, φόρος στους κατόχους ζώων ( ίπποι – ημίονοι 5000 δρχ, αιγιοπρόβατα 1000 δρχ, ποίμνια 500 δρχ το κεφάλι ) φόρος σε καταστήματα γύρω από τις κρήνες.
Ανταποδοτικό είναι το τέλος αποκομιδής απορριμμάτων με το γαϊδουράκι ή το μουλάρι από σπίτια και καταστήματα. Άλλωστε, τότε, τα σκουπίδια ήσαν πολύ λιγότερα, οι άνθρωποι ζούσαν πιο απλά, δεν ξόδευαν περισσότερα από ό,τι αγόραζαν.
Μεταξύ ΄50 και ΄52 η κοινότητα τυπώνει τα Μητρώα Αρρέννων 1901 – 1914 και τους μεγάλους πίνακες με την ανάλυση του νερού των πηγών που βρίσκονται στην περιοχή[7].
Βέβαια το κοντινό αιματηρό παρελθόν υπενθυμίζεται ξανά και ξανά, με τρόπο πολλές φορές οδυνηρό, στους ανθρώπους που προσπαθούν να ανασάνουν και να ξεχάσουν.
Με έγγραφο του ο Σταθμός Χωροφυλακής Μακρινίτσας ζητεί από την Κοινότητα Πορταριάς «να συντάξη και να υποβάλη εντός 50ημερών, πιστοποιητικά όσων αναγράφονται ότι «εγκατέλειψαν το ελληνικό έδαφος και κατέφυγον ειν όμορα κράτη». Από την Πορταριά αναφέρονται τα ονόματα των : Νικολάου Ανδρίτσου, Γεώργιου Αγγελοπούλου, Χρήστου Αλεξίου, Κωνσταντίνου Δουρδούρα, Σταύρου Θέου, Αποστόλου Καράσου ή Καουνά, Γεωργίου Κολλά, Φωτίου Παπαδοπούλου, Ιάσονα Πασχάλη, Νικολάου Τσίρου.
Ό,τι είναι άξιο να διασωθεί
Μέσα στον ζόφο υπάρχουν και κάποιες ακτίνες φωτός που επιτρέπουν σε ευαίσθητους ανθρώπους να ρίξουν ντροπαλά σχεδόν βλέμματα σε άλλες όμορφες εποχές:
Αθήνα 6 Γενάρη 1952
Κύριε Νίκο Πεσκίρη[8]
Πορταριά – Βόλος
Φίλος μου, διαμένων στο Βόλο είχε την καλοσύνη να μου υποδείξει να γράψω σε σας και να ρωτήσω να μου απαντήσετε για τα παρακάτω, τα οποία θα δημοσιεύσω στο ΄΄Πανθεσσαλικό Λεύκωμα΄΄ και στη ΄΄Θεσσαλική Εγκυκλοπαίδεια΄΄ με το όνομα σας. Σας παρακαλώ λοιπόν να μου στείλετε ό,τι νομίζετε μέσα σε δυο μήνες[9]
1) Ήθη και έθιμα γύρω στο γάμο στην Πορταριά παλιότερα. Ποια τραγούδια τραγουδούσαν; Πώς γίνονταν ο γάμος; Προλήψεις.
2) Ήθη και έθιμα στους αρραβώνες. Προλήψεις. Ποια τραγούδια τραγουδούσαν.
3) Ήθη και έθιμα γύρω στα βαφτίσια. Ποια τραγούδια έλεγαν.
4) Ήθη και έθιμα για τα Χριστούγεννα. Ποια τραγούδια έλεγαν παλιότερα τα παιδιά την παραμονή.
5) Ήθη και έθιμα την Πρωτοχρονιά.
6) Ήθη και έθιμα των Φώτων.
7) Ποια είναι η θρησκευτική γιορτή της Πορταριάς και που γίνεται.
8) Μύθους.
9) Παραμύθια.
10)Ιστορία της Πορταριάς.
11)Φωτογραφίες παλιές.
12)Μια φωτογραφία σας για να δημοσιευθεί με ό,τι μου στείλετε.
Επίσης ό,τι νομίζετε άξιο και χρήσιμο διασωθεί. Περιγράψτε όπως νομίζετε. Θα το κοιτάξω κι εγώ με τη σειρά μου.
Βοηθήστε να διασωθούν όσα έχουν σχέση μεταξύ παλιότερης και της πανώριας Πορταριάς.
Εγώ είμαι Λαρισινός. Έμενα στο Βόλο 1923 – 1927 γράφοντας στις εφημερίδες ΄΄Λαϊκή Φωνή΄΄ και ΄΄Σημαία΄΄.
Ευχαριστώ
Με εκτίμηση
Θωμάς Βινικίου
( ή Παπακωνσταντίνου )[10]
Ελιές και περιβόλια
Οι κάτοικοι της Πορταριάς ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία. Οι οπλές των μουλαριών ηχούσαν στα καλντερίμια τον καιρό της συγκομιδής. Τα φιρίκια, τα μικρά μήλα με το εξαίρετο άρωμα που ως πριν τριάντα χρόνια μοσχοπουλούνταν στις αγορές της Ελλάδας και του εξωτερικού, τα κάστανα και τα καρύδια, γέμιζαν τις αποθήκες των σπιτιών μαζί με τα φρούτα του κήπου, τα σαρκώδη ροδάκινα και τα αχλάδια, αργότερα τους ζουμερούς γιαρμάδες, τα βερίκοκα.
Στις κρεβατιές των σπιτιών καλλιεργούνταν τα χειμερινά σταφύλια, τα λεγόμενα χειμωνιάτκα. Από τον μούστο τους παράγονταν το εξαιρετικό πετιμέζι και η μουσταλευριά, την οποία φίλευε η μια νοικοκυρά στη άλλη.
Ο κύκλος της ελιάς
Το σημαντικότερο όμως προϊόν του τόπου ήταν η ελιά. Ελιές βρώσιμες με όμορφη εμφάνιση και περισσότερη σάρκα, ελιές μικρότερες που έδιναν το θαυμάσιο λάδι της περιοχής, ελιές ζαρωμένες, ξεχασμένες σε δένδρα στα οποία για διαφόρους λόγους η συγκομιδή γίνονταν πολύ αργά.
Μετά το μάζεμα οι ελιές μεταφέρονταν με τα ζώα στην αυλή του ελαιοτριβείου και αδειάζονταν στα αμπάρια, τα οποία ήσαν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι, στρωμένοι με πλάκες και χωρισμένοι έτσι ώστε να ξεχωρίζει η σοδιά του καθενός.
Με σειρά προτεραιότητας μεταφέρονταν στο πλυντήριο, ειδικά διαμορφωμένο χώρο για την πλύση τους. Στη συνέχεια περνούσαν στην πέτρα, ένα μεγάλο κάδο, με πέτρινο πάτο, όπου γύριζε μια βαριά κυλινδρική πέτρα.
Η περιστροφική κίνηση μιας μεγάλης ρόδας έξω από το ελαιοτριβείο, συνήθως με υδατόπτωση, κινούσε την πέτρα και συνέθλιβε τις ελιές, μετατρέποντας τες σε καφέ σκούρο πολτό. Ο πολτός αυτός μεταφέρονταν στο πιεστήριο (πρέσσα) μέσα σε τσαντήλια, πλεκτούς φακέλους από γίδινο μαλλί.
Τα τσαντήλια τα τοποθετούσαν κάτω από τη βαριά τετράγωνη πλάκα της πρέσας που ανεβοκατέβαινε, με αποτελέσματα να συμπιέζεται ο πολτός μέσα στα τσαντήλια και να βγαίνει το λάδι μαζί με το νερό.
Το μίγμα κυλούσε σε μια δεξαμενή, τον λίμπο. Μετά τον πρώτο πάτημα του πολτού ανέβαζαν την πλάκα του πιεστηρίου και μέσα στα τσαντήλια έριχναν καυτό νερό για να ακολουθήσει δεύτερο πάτημα του καυτού πλέον πολτού, ώστε να βγει όλο το λάδι.
Το λάδι αυτό το μάζευαν με μια μεγάλη κουτάλα και το τοποθετούσαν στα τουλούμια – δέρματα, δηλαδή, ζώων ραμμένα.
Το υπόλειμμα ήταν η πυρήνα, από την οποία, σε ειδικά εργοστάσια, έβγαινε το πυρηνέλαιο. Το πρώτο πάτημα του πολτού έδινε το άκαγο λάδι, που το χρησιμοποιούσαν και για φάρμακο.
Υπήρχαν, στα μεταπολεμικά χρόνια, δυο ελαιοτριβεία στο Κατηχώρι. Του Σίμου και του Χατζηγιάννη.
Το ελαιοτριβείο του Χατζηγιάννη είναι σήμερα δημοτικό, το γνωστό ΄΄Μουσείο Ελιάς΄΄. Ο χώρος χρησιμοποιείται και ως Εκθεσιακό Κέντρο[11].
Από μοναστήρι Κατασκήνωση
Στο τέλος του Εμφυλίου αποφασίζεται η δημιουργία Παιδικών Κατασκηνώσεων στον Αη Γιάννη, στη θέση του αρχαίου μοναστηριού του Προφήτη Προδρόμου Νέας Πέτρας το οποίο όπως είδαμε, έκτισαν οι βυζαντινοί άρχοντες Μελισσηνοί τοπάρχες του θέματος της Δρυνούβαινας.
Το καλοκαίρι του 1951, ο εργολάβος Κώστας Φιλιππώνης αναλαμβάνει το γκρέμισμα των ερειπωμένων κελιών και το κτίσιμο στη θέση τους ενός κτιριακού συγκροτήματος που περιλάμβανε δυο εστιατόρια και δώδεκα θαλάμους[12].
Ούτε σκέψη φυσικά για συντήρηση του ιστορικού μοναστηριού – εκείνα τα σκοτεινά ακόμη χρόνια κοίταζαν να σώσουν τα πεινασμένα παιδιά, αυτά είχαν προτεραιότητα. Αλλά κι αν είχαν κάποιοι σκεφθεί ότι η εξοχή μπορούσε να δημιουργηθεί σε άλλο κοντινό χώρο, σίγουρα έλειπαν χρήματα για την αναστήλωση του μνημείου.
Η κατασκευή του έργου, με τα πρωτόγονα για τις μέρες μας εργαλεία, κράτησε έξι χρόνια, Δεν υπήρχαν τότε εκσκαφείς μπουλντόζες και μπετονιέρες. Δούλευαν μόνο χέρια εργατικά, κι όχι φυσικά για όλο το χρόνο.
Οι παιδικές εξοχές ήσαν έτοιμες και δέχθηκαν τα πρώτα παιδιά το 1956. Εκτός από τα νέα κτίρια επισκευάσθηκε και η εκκλησούλα – καθολικό της μονής την οποία είχε κτίσει ο μοναχός Παΐσιος, εκ θεμελίων, έναν αιώνα πριν.
Ως το 1956 λειτουργούσαν στην περιοχή οι κατασκηνώσεις του Ερυθρού Σταυρού. Για την κατασκευή τους σε κοινοτικό οικόπεδο φρόντισε, ο πορταρίτης Πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Ιωάννης Αθανασάκης, γόνος της μεγάλης οικογένειας των Αθανασάκηδων ο οποίος πρόσφερε όχι μόνο στη γενέτειρα του την Πορταριά αλλά και γενικότερα στην περιοχή μας.
Ο Γιάννης Αθανασάκης, μικρός το δέμας αλλά αεικίνητος και θαυμαστός για τη ζωτικότητα του έζησε 102 χρόνια.
Κανταδόροι
Τα καλοκαιρινά απόβραδα η Πορταριά τυλίγονταν στους ίσκιους, προάγγελους της νύχτας που ακολουθούσε.
Σιγά – σιγά οι δρόμοι και τα καλντερίμια γέμιζαν από ανθρώπους. Πορταρίτες και παραθεριστές έβγαιναν από τα σπίτια τους. Οι γυναίκες φορούσαν θερινά ρούχα, όμως στο χέρι κρατούσαν τη ζακέτα τους. Οι άνδρες έριχναν στους ώμους τα σακάκια.
Κατευθύνονταν άλλοι «στο Παζάρι», την κεντρική Πλατεία της Πορταριάς κι άλλοι, οι περισσότεροι, στον Άη Ταξιάρχη. Ορισμένοι κατευθύνονταν στη Μάννα. Ο κεντρικός δρόμος γέμιζε από κουβέντες χαμηλότονες των μεγάλων, ζωηρές των παιδιών. Κάποιοι κατευθύνονταν προς το κεντράκι, μετά την Αδάμενα, εκεί εξακολουθούσαν, ώς τα ’57 – ’58 τουλάχιστον, να παίζουν καραγκιόζη.
Ο ήλιος έπεφτε στα μακρινά βουνά κόκκινος, τα πρώτα φώτα στο Βόλο άναβαν, οι γυναίκες φορούσαν τις ζακέτες τους και φώναζαν στα παιδιά να ντυθούν κι αυτά, γιατί ήδη με το παιχνίδι είχαν ιδρώσει.
Νωρίτερα είχαν μαζέψει φυτιλάκια κάτω από την πλατεία Ταξιαρχών, είχαν σκαρφαλώσει σε βράχους κι έπαιζαν κρυφτό, πίσω από τους μεγάλους κορμούς των πλατανιών.
Κι έρχονταν η νύχτα μαγική και παράξενη. Τα αστέρια γέμιζαν τον ουρανό ενώ κάτω στη γη, μέσα στις φυλλωσιές των δέντρων τινάζονταν οι πρώτες πυγολαμπίδες, σαν είδωλα των άστρων. Τα παιδιά κοιτούσαν τα αναμμένα έντομα και ταυτόχρονα απορούσαν με τα αηδόνια : Πώς είναι δυνατόν τα πουλιά να κελαηδούν νύχτα, να αφήνουν τρίλιες τόσο δυνατές ώστε να σκεπάζουν τις φωνές των γονιών τους…
Αργότερα, όταν όλοι γύριζαν στα σπίτια τους κι έπεφταν κουρασμένοι στο κρεβάτι, άρχιζαν το τραγούδι τους κάποια άλλα «αηδόνια». Οι κανταδόροι.
Κατάλοιπα άλλων εποχών περιορίσθηκαν στα μεταπολεμικά χρόνια σε λίγους ρομαντικούς οι οποίοι, αφού έπιναν το κρασάκι τους στην ταβέρνα του Μανθογιάννη ή στο καφενείο του Γιάννη Κοντορίζου έπαιρναν το δρόμο.
«Από τον Ερυθρό στον Άη Ταξιάρχη» θυμάται ο Θωμάς Πολυχρόνου. Ήμασταν μια παρέα, οι περισσότεροι οικοδόμοι, ωραίοι τύποι. Εγώ την κιθάρα μου την είχα σαν μέλος του σώματος μου, σαν τρίτο χέρι. Να σου τους αναφέρω :
Σταύρος Γεωργούλας, τενόρος
Στέλιος Σιώκος, τενόρος
Αντώνης Γεωργούλας, σιγόντο
Βασίλης Κούκος, σιγόντο
Γιάννης Γιανούκος, βαρύτονος
Θωμάς Πολυχρόνου, μπάσος και κιθάρα
Βασίλης Γιαννάκος, μπάσος
Ζούσαμε νύχτες ονειρεμένες. Μετά τις 12 κατεβαίναμε και τραγουδούσαμε. Όχι τραγούδια της εποχής, Γούναρη και τέτοια. Τραγουδούσαμε παλιότερα τραγούδια:
Απόψε την κιθάρα μου
Την στόλισα κορδέλες
Και ήρθα και τραγούδησα
Στις όμορφες κοπέλες
Όπως καταλαβαίνεις σε όμορφες κοπέλες τραγουδούσαμε. Πολλές από αυτές ανταποκρίνονταν. Θυμάμαι κάποιες παραθερίστριες, τρεις αδελφές νομίζω ήταν, που έμεναν στο σπίτι του Τσούφη, εκεί στον Αη Νικόλα, που έβγαιναν στα μπαλκόνια να ακούσουν.
Με τον κόσμο δεν είχαμε προβλήματα. Τους ευχαριστούσε το τραγούδι, τους νανούριζε, μπορώ να πω. Ήταν κι άλλοι που τραγουδούσαν Καζαντζίδη κι άλλα λαϊκά – κι αυτοί ίσως να ενοχλούσαν. Εμείς παίζαμε παλιές καντάδες που αποκοίμιζαν, δεν τρόμαζαν τον κόσμο.
Υπήρξαν κάποια μικροπροβλήματα με αστυνόμους της εποχής. Σχολαστικοί, έπρεπε να τηρήσουν τον νόμο. Μια φορά μας έπιασαν όλους και μας έκλεισαν, θυμάμαι, στον όροφο του σημερινού Δημαρχείου – εκεί ήταν το Αστυνομικό Τμήμα. Περάσαμε όλο το βράδυ μέσα. Κοιμηθήκαμε βέβαια πρόχειρα, αλλά δεν μας ένοιαζε αυτό. Εκείνο που μας πείραξε είναι που μας έκοψαν το τραγούδι. Για μας ήταν σαν τσιγάρο, αλκολίκι. Δεν μπορούσαμε να φαντασθούμε καλοκαιρινή βραδιά χωρίς καντάδα. Τότε υπήρχε ησυχία, μόνο τα κοκόρια ακούγονταν και η φωνή μας, όπου κι αν ήμασταν, ακούγονταν στο μισό χωριό.
Ένα βράδυ, θυμάμαι, μας έκανε τραπέζι ο μικροβιολόγος ο Γκέσκος στο μαγαζί του Απόστολου του Μελιτζανά. Του είχαμε τελειώσει ένα σπίτι και μας τραπέζωνε στον Ερυθρό Σταυρό.
Αφού φάγαμε και ήπιαμε, πήραμε τον κατήφορο τραγουδώντας. Ενώ βρισκόμασταν κάτω από το καμπαναριό της Εκκλησίας του Αη Νικόλα ( είχαμε βλέπεις και τις ανταποκρινόμενες ) βλέπουμε ξαφνικά ένα χωροφύλακα να ανεβαίνει βιαστικός. «Στο Τμήμα όλοι» φωνάζει. Τι να κάνουμε, μαζέψαμε τις κιθάρες και τραβήξαμε για το Τμήμα. Εκεί ο διοικητής μας εξήγησε, χαμογελαστός, ότι παραβιάζαμε τον «νόμο περί κοινής ησυχίας». Δεν μας κράτησε όμως. Και ξέρεις γιατί; Του άρεσε το τραγούδι μας. Ακόμη κι αν δεν επιτρέπονταν ήθελε κι ο διοικητής να ακούει τα παλιά ωραία τραγούδια».
Η ιστορία θυμίζει το διήγημα του Παπαδιαμάντη με τους γύφτους που συλλαμβάνονται επειδή παίζουν βιολιά και νταούλια. Κι ενώ οδηγούνται στο Τμήμα, ο χωροφύλακας τους ζητάει να παίξουν κανένα τραγουδάκι για να περάσει ευχάριστα η ώρα της οδοιπορίας. Άλλο που δεν θέλουν κι εκείνοι.
Οι κανταδόροι της Πορταριάς, την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τραγουδούσαν στα σπίτια τα Κάλαντα. Δικά τους, πρωτότυπα Κάλαντα – μπελκάντο. Τα χρήματα που μάζευαν τα έδιναν στο ταμείο του Ναού. Με αυτό τον τρόπο αγοράσθηκε καινούργια καμπάνα στους Αγίους Αναργύρους.
Οι παλιοί κανταδόροι συγκεντρώθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του ’90 κι είπαν πάλι τα δικά τους Κάλαντα. Τα ηχογράφησαν μάλιστα σε ένα κασετόφωνο.
Ο Εγκέλαδος ξυπνάει
Το 1955 η Μαγνησία πλήττεται από μεγάλες θεομηνίες. Οι σεισμοί και οι πλημμύρες, εκτός από ανθρώπινα θύματα, αλλάζουν και η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της περιοχής.
Οι σεισμοί έπληξαν την περιοχή του Βόλου τον Φεβρουάριο και τον Απρίλιο του 1955. Κατέστρεψαν όμορφα σπίτια δημιουργούσαν τεράστια προβλήματα στη λειτουργία των υπηρεσιών και της αγοράς.
Στην πόλη του Βόλου καταστράφηκαν πανέμορφα σπίτια, εργοστάσια έπαψαν προσωρινά να λειτουργούν, σχολεία στεγάσθηκαν σε σκηνές ή στο ύπαιθρο και χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι και άνεργοι. H Εξωραϊστική, το Άσυλο, η Εμπορική Σχολή, ο Καθολικός ναός, το Μέγαρο Περβανά και άλλα σημαντικά κτήρια έπαθαν ανεπανόρθωτες ζημιές[13]. Πολλά εργοστάσια σταμάτησαν προσωρινά την λειτουργία τους. Στα δυο επόμενα χρόνια, μικρότερης ισχύος σεισμός αποτελείωσε τα ετοιμόρροπα σπίτια.
Στην Πορταριά οι μεγαλύτερες ζημιές
Κι ενώ στην πόλη του Βόλου τα πράγματα ήσαν τραγικά, στην ύπαιθρο της Μαγνησίας δεν υπήρξαν μεγάλες ζημιές. Ελάχιστα σπίτια έπεσαν στα χωριά του Πηλίου και πολύ λίγα έπαθαν σοβαρές ζημιές.
Εξαίρεση αποτελεί η Πορταριά. Πλήγηκε περισσότερο από όλα τα χωριά. Κατεδαφίστηκαν 46 σπίτια του χωριού, ετοιμόρροπα έμειναν 92. «Βαριές βλάβες» σημειώθηκαν σε 133 και έμειναν άθικτα μόνον 16.
Για να φανεί η διαφορά παραθέτουμε συγκριτικό πίνακα των κατεδαφισμένων σπιτιών σε χωριά της περιοχής :
Άλλη Μεριά 11, Μελισσιάτικα 1, Αγ. Γεώργιος Μπαξέδων 6, Μακρινίτσα 5, Κατηχώρι 23, Άνω Βόλος 5, Άγιος Λαυρέντιος 5, Άγιος Βλάσιος 23, Μηλιές 16, Κ. Λεχώνια 13, Δράκεια 2, Ζαγορά 28, Μακρυρράχη 1, Μηλιές 3, Αργαλαστή 3, Τσαγκαράδα 1, Άνω Λεχώνια 25, Καλά Νερά 4, Ανακασιά 48, Νεοχώρι 5, Άγ. Ονούφριος 6, Σταγιάτες 1, Ξουρίχτι 4, Μούρεσι 1, Κισσός 27, Χόρτο 2, Νιάου 4, Κερασιά 1, Χορευτό 2, Λαύκος 2, Συκή 3, Προμύρι 8.
Οι πληγέντες
Συγκεκριμένα στην Πορταριά κατεδαφίσθηκαν τα εξής σπίτια:
Λ.Μακρή, Άλ. Καραγιάννη, Κ. Μελιτζανά, Ρηγοπούλου, Ν. Κοντοβά, Ν. Καλτσογιάννη, Κ. Σμυρναίου, Απ. Χατζηαποστόλου, Ανθής Ματσούκα, Γαρυφαλλιάς Ζανοπούλου, Ν. Γώγου, Ελένης Κοντοπαναγιώτου (2), Νικ. Λέτσιου, Μελπομένης Ευαγγελινάκη, Κατίνας Κουλιαμπέ, Γ. Γιαννούκου, Ηρ. Χατζηπανταζή, Κων. Πελεκάνου, Λ. Κατσινάρη, Γ. Κομνού, Ι. Καραπατή, Γ. Νεοφώτιστου, κληρονόμων Γ. Βλαχούτσου, Θ. Βαρουξή, Αγγ. Τσικλάνη, Κ. Λιμπαντού, Δ. Λιάμου, Ελένης Ντίνα, Ερασμίας Μαλαχιά, Ι. Γούναρη, Στ.Ανδρίτσου, Αικ. Παπαγεωργίου, Θ. Παπαδημητρίου, κληρ. Πεζά, Γ. Καλαντζή, Σ. Καλαματιανού, Κ. Σακλογιάννη, Ι. Δρόσου, Ν. Παπαποστόλου και Ι. Σαπράκα.
Ετοιμόρροπα κατέστησαν:
Ευστ. Κοντοπαναγιώτου, Ν. Ντίνα, Κ. Κορωναίου, Μαρίας Τσιάντου, Ελένης Μπαμπάτσικου, Παν. Ζούλια, Χατζηαναγνώστου, Χρ. Τσιάντου (2), Τερψιθέας Καραγιάννη, Δημ. Δραγογιάννη, Ελένης Δασκαλοπούλου, Κ. Μαρούσου, Δ. Μαυραϊνού, Βιργινίας Καραμανλή, Ελένης Τράτσα, Κων. Θέου, Κων. Γιαννακόπουλου, Πολυξένης Βικιώτη, Χρ. Πορλίγκη, Αρ. Στράκα, Ζήση Ντίνα (2), Ελένης Ρηγώνη, Λ. Κολλά, Γ. Βλαχούτσου, Γρ. Χαρακοπούλου, Ν. Ρεπανά, Ν. Μανθογιάννη, Θρ. Κοντοπαναγιώτη, Απ. Κουλέρα, Παν. Τσακνή, Κων. Παπαδόπουλου, Κρυσταλλίας Ζορμπά, Ι. Γιακουμή, Π. Ζούλια, Χατζηκυριαζή (2), Αργ. Βαγδούτη, Ι. Πελεκάνου, Βασ. Μπαντίδου, Βασιλικής Καρούτσου, Ζ. Κουνάρα, Π. Παγωνάρη, Ελένης Κουρέντη, Αγγ. Τσικλάνη, κελί εκκλησίας, Θ. Κατσικογιάννη, Ν. Κοντορίζου, Κ. Χαδούλη, Δ. Μάγγου, Ιουλίας Χαδούλη, Ελένης Παπαθανασίου, Γ.Φ. Στεργιανού, Στ. Ανδρίτσου, Δ. Πολυχρόνου, Β. Σταύρου, αφών Κανάβα, Ι. Κωνσταντά, αδελφών Σαπουνά, ξενοδοχείο ΄΄Άνεσις΄΄, Ελένης Μανιάτη, Δ. Τζώρτζη, Απ. Σακελαρίδη, Αλ. Αλεξανδρίδη, Κατίνας Χατζηαργύρη (2), Ν. Τσιρογιάννη, Καίτης Ιωαννίδη, Σπ. Κούρια, Ελένης Δασκαλόπουλου, Ι. Λιάμου, Ν. Ρεπανά, Απ. Τσιγκλυφή, Γ. Χαλκορόκα, Ελένης Δημητρίου, Ηλία Βερντίνα, Αικ. Τζανέτου, Δημ. Δημητρακόπουλου, Απ. Κόκκαλη, Αργ. Παπαποστόλου, Σ. Παπαδόπουλου, αποθήκη Αγίας Άννας, Κ. Πορλίγκη, Γ. Μπέζου, Αντωνίας Μανθογιάννη, Αλεξ. Φέκκα, Δ. Κολοκύθα, Χρυσάνθης Δούκα, Α. Σιώκου, Μαρίας Αργύρη[14].
Από τα σπίτια που έπεσαν ή καταστράφηκαν άλλα ήσαν παλαιά, αλλά ελάχιστα ευσταθή, λόγω καθιζήσεων, ενώ στα περισσότερα κατέρρευσε ο τρίτος όροφος, χωρίς να πάθουν μεγάλη ζημιά οι άλλοι δύο.
Μετά από χρόνια οι σεισμοπαθείς θα μπορέσουν με δάνειο να επισκευάσουν τα σπίτια τους ή να χτίσουν καινούργια, σύμφωνα με το σχέδιο Παρασκευόπουλου. Οι σεισμοπαθείς πήραν 25.000 δρχ. για ανοικοδόμηση, 13.000 δρχ. για επισκευές και 8.000 δρχ. για κτίσιμο αποθήκης. Τελικά τα δάνεια χαρίσθηκαν στους δικαιούχους.
Στις 22 Απριλίου 1955 επισκέφθηκαν το Βόλο και τα γύρω χωριά οι υπουργοί Γ. Ράλλης και Πολυζωγόπουλος για να επιθεωρήσουν την κατάσταση[RK1][15].
Οι εφημερίδες δημοσιεύουν τις πρώτες φωτογραφίες του μετασεισμικού Βόλου. Ερειπωμένα σπίτια στα Παλιά, σκηνές, ο Δήμαρχος Καρτάλης ξυρίζεται σε υπαίθριο κουρείο της παραλίας. Η ζωή – έστω και βιασμένα – συνεχίζεται: Ο Ολυμπιακός δίνει τον αγώνα του με τον Παναιτωλικό, πρωτοσέλιδα δημοσιεύονται τα νέα για τον θάνατο του Αλβέρτου Αϊνστάιν.
Σε ένα δημοσίευμα της Αποστολίας Νάνου στη Θεσσαλία, στις 4 Μαΐου, αναγράφονται, μεταξύ άλλων:
«Ακόμη πρέπει, όπως είπε ο κοινοτικός σύμβουλος Πορταριάς κ. Ανδρινός να παραχωρηθούν στα χωριά κλινοσκεπάσματα. Το κρύο της νύχτας είναι διαπεραστικό και υπάρχει φόβος να σημειωθούν κρυολογήματα. Μεταξύ των άλλων πληροφορούμαστε ότι, λόγω της καταστροφής των σχολικών κτιρίων και των δυο χωριών ( Πορταριάς – Μακρινίτσας ), τα μαθήματα θα γίνουν στο ύπαιθρο, σε σκηνές.»
Οι πρώτες σκηνές στήθηκαν στις αυλές των σπιτιών. Άλλοι, που είχαν χώρο, έφτιαχναν τσαρδιά – πρόχειρα στέγαστρα ή παραπήγματα με πισσόχαρτο και σανίδια. Τα τελευταία προστάτευαν καλύτερα από το κρύο.
Από τους σεισμούς καταστράφηκε το Κοινοτικό Κατάστημα. Ο όροφος του όμορφου σπιτιού που χάρισε στην Κοινότητα ο βουλευτής Γ. Τσαξίρης, έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές. Στο πάτωμα αυτό στεγάζονταν το Αστυνομικό Τμήμα Πορταριάς, θερινό παράρτημα του Αστυνομικού Σταθμού Μακρινίτσας.
Μετά τους σεισμούς η Διεύθυνση Χωροφυλακής ζητεί από τον Πρόεδρο της Κοινότητας Πορταριάς να του γνωστοποιήσει εάν «προτείνει να παραχωρήσει έτερον καταλλήλον οικοπέδον δια την ανέγερσιν Σταθμού Χωροφυλακής, προκειμένου να προέλθωμεν εις τας προσηκούσας ενέργειας δια την μεταφοράς του Σ.Χ Μακρινίτσας εις Πορταριάν»[16]. Φαίνεται ότι και το κτήριο της Μακρινίτσας είχε πάθει ζημιές.
Η Κοινότητα αναζητεί τον ίδιο καιρό Γραφεία για την στέγασή της. Μια λύση είναι το Μηλάκειο Παρθεναγωγείο. Κατά τον Επιθεωρητή Μαγνησίας όμως «δεν είναι δυνατή η συστέγαση του Γραφείου με τα υλικά των κατασκηνώσεων (το Μηλάκειο ήταν τότε αποθήκη) ουδέ και συμφέρουσα από απόψεως εξόδων, φορτοεκφορτωτικής ή εναποθήκευσης του υλικού τούτου εις το έτερον διδακτήριον, το εν χρήσει σήμερον»[17].
Στην Πορταριά επίσης έπαθαν ζημιές μια σειρά από παλιά μαγαζιά τα οποία βρίσκονταν στο σημείο που απλώνεται σήμερα το πάρκιγκ της Κεντρικής Πλατείας. Ο χώρος αυτός απαλλοτριώθηκε και, δέκα χρόνια αργότερα, γκρεμίσθηκε, καθαρίσθηκε και δημιουργήθηκε ο χώρος στάθμευσης.
Η Πορταριά είχε και ανθρώπινο θύμα στους σεισμούς. Ο άτυχος κατηχωρίτης Δημ. Κόκκαλης βγήκε έντρομος την ώρα του σεισμού από το φούρνο του Δασκαλόπουλου, στην σημερινή οδό Πλατυγένους. Αυτό υπήρξε το μοιραίο του λάθος: Το μπουχαρί του φούρνου γκρεμίσθηκε και τον καταπλάκωσε. Αν έμενε μέσα δεν θα πάθαινε το παραμικρό[18].
Από τον «Θρίαμβο» στο «Ορμίνιο»
Την ιστορία του Ατρομήτου, του Αθλητικού Πολιτιστικού Κυνηγετικού κ.λ.π Συλλόγου του μεσοπολέμου, συνεχίζουν στην Πορταριά ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ και το ΟΡΜΙΝΙΟΝ.
«Εν Πορταριά και εν τω καφενείο του κ. Νικ. Γιαννούκου, σήμερον της 31ην του μηνός Μαρτίου του έτους , ημέρα Κυριακή και ώρα 10.30 συνήλθον εις τακτικήν Γενικήν Συνέλευσιν τα μέλη του Αθλητικού Συλλόγου Πορταριάς «Θρίαμβος».
Ακολουθεί απολογισμός της προσωρινής διοίκησης και διενεργούνται Εκλογές για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Ψηφίζουν 37 μέλη και λαμβάνουν : Δημήτρης Χαλκιαδόπουλος 35 ψήφους, Αντώνης Μανθογιάννης 25, Λεωνίδας Βαλατσός 26, Κυριαζής Κουνάρας 25, Τάκης (Παναγιώτης) Μπίκος 23, Ιωάννης Γιαννούκος 19, Γεώργιος Δρόσος 18, Ηρακλής Τσιμπανούλης 18, Θρασύβουλος Βαλωτής 18, Θωμάς Πολυχρόνου, Βασίλειος Κούκος 17, Στέλιος Σιώκος 14, Αντώνης Γεωργούλας 10, Κώστας Κουτσινάκας 2 ψήφους[19].
Ο «Θρίαμβος», αθλητικό σωματείο, ως ένα διάστημα, αγωνίζεται επίσημα μόνος, εκτός δηλαδή Ε.Π.Σ.Θ . Έχει σφραγίδα με σήμα τον Πυρσό και, εκτός από δωρεές και επιχορηγήσεις έχει έσοδα από τη διοργάνωση ετήσια χοροεσπερίδας.
Το ΟΡΜΙΝΙΟ εμφανίζεται στις 19 Απριλίου του 1964 οπότε αποφασίζεται η τροποποίηση καταστατικού του ΘΡΙΑΜΒΟΥ.
Ο πλήρης τίτλος του ΟΡΜΙΝΙΟΥ είναι «Αθλητικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πορταριάς το Ορμίνιον». Οι σκοποί του Συλλόγου αναφέρονταν στο Καταστατικό :
· Η ανάπτυξη και εξύψωση του πολιτιστικού επιπέδου τόσον και εν γένει των κατοίκων της Κοινότητας Πορταριάς, δια της δημιουργίας και λειτουργίας βιβλιοθήκης, διενεργείας διαλέξεων, θεατρικών παραστάσεων, αναπτύξεως λαϊκής τέχνης[20] κ.λ.π
· Ο εξωραϊσμός της Πορταριάς και η προβολή ταύτης ως Τουριστικού Kέντρου δια δημοσιευμάτων, διαφημιστικών εντύπων κ.λ.π
· Η ανάπτυξη φιλανθρωπικής δραστηριότητας.
· Η ψυχαγωγία των μελών του Σωματείου και των κατοίκων δια της δημιουργίας και ιδρύσεως ειδικού καλλιτεχνικού τμήματος, διενεργείας εκδρομών, χοροεσπερίδων και της αναβίωσης παλαιών τοπικών εθίμων και παραδόσεων.
Η σπορά του Πηλιορείτικου Γάμου έχει πέσει.
Χοροεσπερίδες
Σε δυο χρόνια τα μέλη φθάνουν τα 120. Πραγματοποιούνται χοροεσπερίδες αλλά και εκδρομές:
«4η Αυγούστου 1963. Εκδρομή» γύρος του Πηλίου – εισιτήριο 50 δρχ – με πούλμαν.
Άπαντες οι εκδρομείς υποχρεούνται όπως ευρίσκονται εις τον χώρον αναχωρήσεως την 6ην π.μ
Από το Πρόγραμμα της Εκδρομής:
«Αναχώρησις 6.30 π.μ
Παραμονή εις τα Χάνια 30΄
Παραμονή εις Ζαγορά 45΄
Εις Χορευτόν με προϋποθέσεις μπάνιου, μόνον όταν υπάρχει θάλασσα άνευ κυμάτων ( αποφασίζει προς τούτο ο αρχηγός της Εκδρομής Παν. Μπίκος ). Αλλιώς οι εκδρομείς αναχωρούν εις Άγιον Ιωάννην Κισσού.
Την πρωτοχρονιά του 1964 πραγματοποιείται χοροεσπερίς. «Τιμή εισιτηρίου 5 δρχ. Ώρα ενάρξεως 8μ.μ Λαχειοφόρος – τούρτα». Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου το «Ορμίνιο» κυκλοφορεί λαχείο με τα εξής δώρα : Ηλεκτρικό σίδερο, βραχιόλι, πετρογκάζ, τρανζίστορ, ξυριστική μηχανή.
Χαρακτηριστική είναι η δημιουργία κινηματογράφου ( για την μίσθωση ταινιών στον προϋπολογισμό αναγράφονται 300 δρχ ). Στη μηχανή, που προσφέρει το κράτος, εκπαιδεύεται ο Θωμάς Πολυχρόνου.
Για την λέσχη αγοράζονται καθίσματα. Η λέσχη εγκαθίσταται στο σπίτι του Αντρέα Σιώκου, με ενοικίον 100 δρχ. το μήνα.
Βασικά έργα υποδομής
Το 1964 έρχεται στο προσκήνιο ο Βασίλης Κοντορίζος, ο οποίος σήμερα, μετά από 41 χρόνια, θεωρείται ο μακροβιότερος αυτοδιοικητικός άρχοντας της Ελλάδας. Εκλέγεται από το 1964 συνεχώς, Κοινοτάρχης ως το 1998 και Δήμαρχος στη συνέχεια. Μόνη εξαίρεση η επταετία, όταν παύεται από τα όργανα της Χούντας.
Ο Βασίλης Κοντορίζος πρωτοεκλέχθηκε το 1964, σε ηλικία 27 ετών. Σ’ εκείνες τις εκλογές πήραν μέρος οι εξής συνδυασμοί: «Δημοκρατία – Αναδημιουργία» υπό τον Βασ. Κοντορίζο, «Αγάπη» υπό τον Παναγιώτη Στρατηγόπουλο, «Εγγύησις καθαράς Δημοκρατίας» υπό τον Αθαν. Πολυχρόνου και «Ικανότης – Εργασία- Ενδιαφέρον» υπό τον Δημοσθένη Παραδάκη. Ο Παν. Στρατηγόπουλος και ο Δημοσθένης Παραδάκης ήσαν παλαιοί και έμπειροι, αυτό που λέει ο λαός «παλιές καραβάνες».
Στις εκλογές αυτές ο συνδυασμός του Βασίλη Κοντορίζου έλαβε 287 ψήφους, έναντι 144 του Παν. Στρατηγόπουλου, 95 του Αθ. Πολυχρόνου και 81 του Δημ. Παραδάκη.
Πρέπει να τονισθεί ότι ο συνδυασμός του Βασίλη Κοντορίζου υποστηρίχθηκε από την Ένωση Κέντρου και την ΕΔΑ, ο συνδυασμός του Παν. Στρατηγόπουλου απ’ την ΕΡΕ. Ο Αθ. Πολυχρόνου υπήρξε ο «αντάρτης» της Ένωσης Κέντρου και ο Δημ. Παραδάκης κατέβηκε ως ανεξάρτητος.
Σ’ ένα μονόφυλλο των εκλογών του 1975 που προβάλλει το έργο του, ο Βασίλης Κοντορίζος αναφέρει «Καίτοι η δικτατορία ανέκοψε τη θητεία μου και με αντικατέστησε με τους εκλεκτούς της, στα τρία χρόνια που διετέλεσα Πρόεδρος της Κοινότητας πραγματοποιήθηκαν τόσα έργα όσα δεν είχαν γίνει δεκαετίες πρίν: Η Πορταριά επιτέλους απέκτησε πλατεία και κεντρικό καφενείο, που είναι σήμερα το καμάρι του χωριού μας… Επί της προεδρίας μου κατασκευάσθηκε το πάρκινγκ των αυτοκινήτων, κάτω από την πλατεία, έγινε ξεχωριστό δίκτυο για την ύδρευση των συνοικιών της Αγίας Άννας και Ράχης, ακόμη διαμορφώθηκε και εξωραΐστηκε ο χώρος του Κοινοτικού καστήματος και κατασκευάσθηκε η ωραία Πηλειορίτικη βρύση που αποτελεί στολίδι για το χωριό μας. Ασφαλτοστρώθηκε ο δρόμος προς τις κατασκηνώσεις του Αγίου Ιωάννου και κατασκευάσθηκαν σύγχρονα Κοινοτικά αφοδευτήρια, οι αρδευτικοί αύλακες των κτηματικών περιφερειών Κουτσιμπίτσας – Γερακιάς – Βαμβακιάς, ως και λιθόστρωτα στο μεγαλύτερο μέρος του χωριού. Και όλα αυτά με χρήματα κυρίως του Δημοσίου…….».
Παρόλο που πέρασαν τριάντα και πλέον χρόνια, τα έργα αυτά θεωρούνται και σήμερα σημαντικότατα έργα υποδομής - σε πολλά χωριά δεν υπάρχουν ακόμη. Τα έργα αυτά έδωσαν ώθηση στην τουριστική ανάπτυξη της Πορταριάς.
Οι διορισμένοι Πρόεδροι της Κοινότητας στην επταετία ήταν ο Δ. Ηλιόπουλος και στη συνέχεια ο Αντ. Μανθογιάννης.
Μεγάλα έργα εκείνης της εποχής είναι η παράκαμψη των στροφών στην είσοδο της Πορταριάς (καγκιόλια) με την κατασκευή παρακαμπτήριου πίσω απ’ το ΞΕΝΙΑ. Επίσης τότε ηλεκτροφωτίζεται η Πορταριά.
Το 1975, με την μεταπολίτευση, αντίπαλοι είναι ο Αντώνης Μανθογιάννης και ο Βασίλης Κοντορίζος. Κερδίζει ο συνδυασμός του δευτέρου «Αναδημιουργία» . Στα χρόνια που ακολουθούν έγιναν νέοι αγροτικοί δρόμοι, διατέθηκαν 1.800.000 δρχ. για την κατασκευή τσιμενταυλάκων, 1.400.000 δρχ. (ποσά τεράστια για την εποχή) για την ανακατασκευή του καμένου από τους Γερμανούς Αθανασάκειο Νηπιαγωγείο. Κατασκευάζεται τμήμα σωληνώσεων ύδρευσης. Υπογράφονται τα συμβόλαια για την πολυκατοικία που χτίζεται εκείνο τον καιρό στο παλιό ακίνητο Χατζάκου. Το οικόπεδο που βρίσκεται στο Βόλο, Ιωλκού – Γαλλίας, δίνεται αντιπαροχή και η Κοινότητα Πορταριάς παίρνει δύο καταστήματα και 10 γραφεία. Από τα ενοίκια προικοδοτούνταν κάθε δύο χρόνια «ένα άπορο και ηθικό κορίτσι» της Πορταριάς, σύμφωνα με τη διαθήκη του δωρητή, και τα υπόλοιπα πήγαιναν στο Ταμείο της Κοινότητας για κοινωφελή έργα. Το Κληροδότημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα, με τη διαφορά ότι προικοδοτούνται όσα κορίτσια της Πορταριάς παντρεύονται κάθε χρόνο.
Κατασκευάζεται το γήπεδο Πορταριάς με χρήματα της Γ.Γ.Α. Αποπερατώνεται ο Κοινοτικός ξενώνας, ο οποίος περιλαμβάνει 10 δωμάτια με λουτρό. Μεγάλο έργο θεωρείται η κατασκευή του νέου δικτύου ύδρευσης. Τώρα έχουν νερό και οι υπερυψωμένες συνοικίες που κυριολεκτικά διψούσαν το καλοκαίρι.
Στην περίοδο 1982-1986 τελειώνει το δίκτυο ύδρευσης, κατασκευάζονται δεξαμενές και δίκτυο ύδρευσης στη Βίγλα και στο Καναλάκι, οι αρδευτικές δεξαμενές στην Κουτσιμπίτσα και στου Τριβελά, διαμορφώνεται η πλατεία στον Κάραβο, κατασκευάζονται ανοιχτά αποδυτήρια και κερκίδα στο γήπεδο και στελεχώνεται πλήρως το Αγροτικό Ιατρείο.
Μια απ’ τις πλέον δημιουργικές περιόδους του Βασίλη Κοντορίζου υπήρξαν οι δύο τετραετίες 1986-1994. : Ασφαλτοστρώνεται ο δρόμος προς τον Ερυθρό Σταυρό, κατασκευάζονται αρδευτικές δεξαμενές (Γερακιά – Αγ. Τριάδα), κατασκευάζεται νέο δίκτυο ύδρευσης στην περιφέρεια Ταξιαρχών – Μοναστήρι – Νεκροταφείο – Γήπεδο – Αγ. Κωνσταντίνου, με αντλητικό συγκρότημα και δεξαμενή. Τοποθετούνται σωλήνες 1.600 μ. για άρδευση της Αγ. Τριάδας, αποκτώνται τα οικόπεδα Άη Ταφίτικο – Βασσάνη – Σακελλαρίδη, κατασκευάζεται ο δρόμος για την Αγ. Κυριακή, περατώνονται οι αθλητικές εγκαταστάσεις, με γήπεδο Μπάσκετ και Βόλεϊ, ηλεκτροφωτισμό. Δημιουργούνται τμήματα Μουσικής και αγοράζονται όργανα για την δημιουργία μπαντίνας, ανακαινίζεται πλήρως το δίκτυο ύδρευσης του χωριού, αγοράζεται αυτοκίνητο για τα απορρίμματα, εκδίδεται πολυτελής τουριστικός χάρτης, μεταφέρεται με πλαστικούς σωλήνες 1.300 μ. το νερό της Γερακιάς για εμπλουτισμό των μικροπηγών, κατασκευάζεται το μονοπάτι των Κενταύρων. κ.α. Στα εξωραϊστικά έργα βοηθάει τον Δήμο ο Εξωραϊστικός Σύλλογος «Ορμίνιο».
Η Πορταριά αλλάζει όψη. Χτίζονται νέα ξενοδοχεία, τα αρχοντικά μετατρέπονται σε ξενώνες. Αναπτύσσεται ο χειμερινός Τουρισμός.
Οι γυναίκες της Πορταριάς ιδρύουν το 1997 Αγροτοτουριστικό Συνεταιρισμό και, διασώζοντας παλαιές συνταγές, αρχίζουν την παρασκευή παραδοσιακών γλυκών του κουταλιού και του ταψιού στην αρχή και στη συνέχεια μεζέδων κέτεριγκ, τραχανά, χυλοπίτας, μακαρονιών.
Δήμος Πορταριάς
Το 1998, με τον περί συνενώσεων Νόμο, η Πορταριά, η Άλλη Μεριά, οι Σταγιάτες και το Κατηχώρι, αποτελούν τον καινούργιο Δήμο Πορταριάς.
Στις εκλογές του Οκτώβρη 1998 ο Βασίλης Κοντορίζος κερδίζει τους αντιπάλους του Γιάννη Μελιτζανά και Νίκο Ρηγώνη και ανακηρύσσεται πρώτος Δήμαρχος Πορταριάς.
Μια νέα εποχή αρχίζει.
[1] Από το βιβλίο «20ος αιώνας»
[2] Λυτά έγγραφα του Αρχείου Πορταριάς.
[3] Πρωταγωνιστούν με άλλα ονόματα στο δραματοποιημένο κεφάλαιο ΚΑΤΟΧΗ.
[4] Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 δημιουργήθηκε και το περίπτερο της πλατείας στο οποίο επί μισό αιώνα εργάζεται η οικογένεια Χαρακόπουλου. Η κ. Αθηνά Χαρακοπούλου θυμάται το τσουκ – μποξ του περιπτέρου το οποίο έπαιζε, «παραγγελιά» φωναχτή της Τσαξίραινας «τα παιδιά του Πειραιά».
Σήμερα το παλαιό ξύλινο κουβούκλιο αντικαταστάθηκε από όμορφο παραδοσιακό κτίσμα.
[5] Λυτά έγγραφα του Αρχείου Πορταριάς.
[6] Βιβλίο Πρακτικών της Κοινότητας Πορταριάς.
[7] Υπάρχουν δεκάδες τέτοιες αναλύσεις στα λυτά έγγραφα.
[8] Πρόεδρος της Κοινότητας Πορταριάς εκείνο τον καιρό.
[9] Η επιστολή αντιγράφηκε με πιστότητα, έως κεραίας.
[10] Είναι συγκινητική η προσπάθεια του ξένου δημοσιογράφου. Δυστυχώς δεν βρέθηκε στις βιβλιοθήκες της περιοχής το Πανθεσσαλικό Λεύκωμα – δεν ξέρουμε καν αν εκδόθηκε.
[11] Ο τρόπος παραγωγής λαδιού παρουσιάζεται από ειδική υπάλληλο στους Επισκέπτες.
[12] Από αφήγηση του Κ. Φιλιππώνη
[13] Ο Βόλος και η περιοχή τους την ιστορική του διαδρομή
Έκδοση της Εταιρίας Θεσσαλικών Ερευνών 2004 - Χρήστος Φώτου : Ο Βόλος μετά τους σεισμούς.
[14] Από την εφ. Θεσσαλία – Μάιος ‘55
[15] Ακολούθησε, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, ο Γάλλος φιλόσοφος και λογοτέχνης …Αλβέρτος Καμούς. Έτσι ονομάζουν οι δημοσιογράφοι του Βόλου τον Αλμπέρ Καμύ, περαστικό τότε από την Ελλάδα.
[16] Λυτά έγγραφα του Αρχείου Πορταριάς.
[17] Λυτά έγγραφα του Αρχείου Πορταριάς.
[18] Μεγάλες ζημιές, ευτυχώς χωρίς θύματα, είχε η Πορταριά και στις πλημμύρες που ακολούθησαν.
[19] Βιβλίο Πρακτικών του Συλλόγου.
[20] Από το αρχείο Πορταριάς ( λυτά έγγραφα ) μαθαίνουμε ποιοι ήσαν οι πλέον εγγράμματοι της Κοινότητας. Ο πίνακας συντάσσεται με εντολή του Ειρηνοδίκη Βόλου για να μπουν στην κληρωτίδα ως μέλη της Εφορευτικής Επιτροπής Πορταριάς.
Οι εγγράμματοι πορταρίτες ήσαν λοιπόν εν έτει 1958:
Ανδρινός Δημ., Αλεξανδρίδης Άλεξ., Βάσσος Σταύρος, Βλαχούτσος Γεωργ., Βλάχος Κωνστ., Γαλλής Ιωάννης, Γιαννούκος Φίλιππος, Δουκίδης Γαρύφαλλος, Ζούλιας Πανταζής, Κοντορίζος Γρηγόριος, Κοντοπαναγιώτης Θρασύβουλος, Καραγιάννης Αλέξανδρος, Καζαντζής Γεώργιος, Μαρδέλης Νικ., Νοχός Αργ., Πάρνος Ευαγγ., Πορλίγκης Κοσμάς, Πεσκίρης Δημήτριος, Πολυχρόνου Αθανάσιος, Συρίβελης Δημ., Σιώκος Ανδρ., Τσιμπανούλης Τριαντ., Τσιάντος Χρήστος, Τσιτσές Νικόλαος, Χρηστάκος Βασίλειος, Χατζηαποστόλου Αποστ., Παγωνάρης Απ., Κολυμπάσης Νικ., Κούκος Ιωάννης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου